Stress en burn-out – deze twee woorden zijn in de afgelopen jaren heel vaak gebruikt. Naar mijn idee beginnen ze hun ware lading te verliezen. In krantenkoppen lees je zelfs dat stress beroepsziekte nummer 1 is. Toch blijkt dat we het heel moeilijk vinden om van de chronische stress af te komen.
Hoe komt dat we zo een stressvolle leven hebben?
Hoe komt dat we niet op tijd aan de bel trekken en pas op de plaats nemen?
Het boeit me ontzettend om te begrijpen hoe het zit.
Informatie brengt inzicht en rust
Misschien ligt het aan ons gebrek aan informatie.
Tot misschien 2 jaar geleden heb ik helemaal niets van de biologische stressreactie gehoord. Toen ik mijn hbo-opleiding Medische Basiskennis volgde werd het voor me uitgelegd. Eerlijk gezegd, vielen veel puzzelstukjes toen op hun plek. Daarom vind ik het nodig om erover te schrijven.
Biologische stress reactie
Heb je er ooit bij stilgestaan: hoe veel van alles wat je doet is door je wil bepaald?
Hoe veel is automatisch: je doet het zonder erover na te denken? Bijvoorbeeld: als een bal in de richting van je hoofd vliegt dan trek je je nek in om de klap te voorkomen. Dat doe je heel snel, zonder te aarzelen.
Dat gedrag is in je lichaam voorgeprogrammeerd: dat is je biologische stress reactie.
Indrukken (meestal van buitenaf) activeren ons lichaam. Deze indrukken zijn stressoren genoemd. Als we de indrukken als bedreiging ervaren dan noemen we hun uitwerking op ons stress.
Dus je ziet, angst is een belangrijk aspect in het ontstaan van de biologische stressreactie. In veilige situaties blijft je lichaam rustig. Maar als je je leven vreest, dan ga je een van 3 dingen doen: vechten (als je een kans ziet om te winnen), vluchten (als je denkt dat je een vechtpartij niet zou winnen en je nog tijd hebt om weg te rennen) of bevriezen (dat zijn de momenten dat je je liever dood voordoet en maar hoopt dat je onopgemerkt blijft en zo kan ontsnappen).
Overleven
Heb je ooit nagedacht hoe we in elkaar steken? Wat de motor achter ons bestaan is? Waar dient ons lichaam voor?
We kunnen het niet ontkennen: ons bestaan als mens is zeer ingewikkeld. Naast onze menselijke wil en bewustzijn regelt ons lichaam ontzettend veel zaken. Van de meeste ben je niet eens op de hoogte. Deze automatische acties zijn in dienst van onze overleving.
Het allerbelangrijkste doel van ons bestaan is overleven, blijven leven, in leven blijven en het leven doorgeven. Alle cellen, organen en weefsels in ons lichaam werken samen om ervoor te zorgen dat we levend uit gevaarlijke situaties komen.
Primitieve levensredder
Hoe is dat mogelijk gemaakt?
Er wordt in levensbedreigende situaties de meest primitieve (lees basale) gedeelte van ons brein ingeschakeld, en die zorgt ervoor dat we het gewaar kunnen ontsnappen. Op lichaamskracht. Dus met spierwerk (vechten, vluchten, bevriezen).
Deze wordt buiten onze wil en bewustzijn geactiveerd – het gebeurt met ons. Dat is ook heel handig, zo kunnen we geen tijd verliezen voor het piekeren: “oh, oh, wat zal ik nu doen?”.
Deze primitieve gedeelte van ons brein stuurt dus onze bloedcirculatie, spieren en ademhaling aan – deze zijn allemaal nodig om in actie te komen. (Er is dus geen tijd voor uitvoeren van reparatie werk, even rust nemen, verwerken van voedsel. Al deze wordt door het primitieve brein even opzijgezet.) Soms “doen we in ons broek van angst” – dat is ook een natuurlijke reactie: loslaten van ballast, die ons zwaarder maakt.
Overleven is dus niet aan toeval overgelaten. Er wordt alles opzij geschoven om levens te redden. In een split seconde kom je in beweging.
In een volgende blog schrijf ik verder over stress. Omdat – je kan het al raden – zo een buitengewone inspanning komt niet zomaar van ons af.