Hebben lichaam en emoties niets met elkaar te maken? Alles, zelfs wat we voelen ontstaat in ons hoofd?
Wandelende emoties
Onze gevoelens ontstaan niet uitzonderlijk in ons hoofd. Een simpel voorbeeld hiervoor is dat je van een slechte ervaring of de gedachte eraan buikpijn krijgt.
Of dat je gespannen schouder of nekpijn hebt als je stressniveau stijgt.
Het mooie is dat je haarfijn van je lichaam af kan lezen hoe je gesteld bent. Hoe dat kan? Let maar op.
In rust worden de spieren lang, ze laten de spanning los. Als je blij bent dan voel je je zo licht, als of je bijna niets weegt.
Hier kom ik bij mijn originele fascinatie: hoe komt dat we alsmaar doorgaan en ons lichaam laten uitputten en soms laten we ons helemaal in elkaar storten tot een burn-out toe?
Om een antwoord te vinden pak ik mijn eigen voorval als leidraad en ook een paar voorbeelden vanuit mijn praktijk.
In 2013 viel de hemel op mijn hoofd en de diagnose van de huisarts was correct en klonk heel ernstig in mijn oren: het is burn-out. Iedereen die wilde helpen vroeg mij naar de oorzaak: “moet je heel veel werk doen? Is het uit proportie ten opzichte van je collega’s?”
Nee, was mijn antwoord. Ik was niet onder druk qua hoeveelheid werk.
Wat dan wel? Ik had geen antwoord. En dat maakte de situatie nog gekker en zeer ongemakkelijk: als we de waarom niet weten, vinden we ook geen oplossing. Genoodzaakt bleef ik dus in de burn-out zitten.
De persoonlijkheid overschrijft alles
Vaak is het zo, dat iemand overvraagd wordt door de werkgever en dat leidt tot uitputting. Dat is meestal gemakkelijk te ontdekken en het is meteen duidelijk wat gedaan moet worden om de situatie weer te herstellen.
Aan de andere kant is de oorzaak vaak te vinden in de combinatie van persoonlijkheid, waardes en normen van de persoon en het totaalbeeld van privé en werk situatie.
De persoonlijkheid is gedeeltelijk met de geboorte toegedeeld, gedeeltelijk wordt hij gevormd tijdens de eerste 18 levensjaren. De persoonlijkheid bepaalt uiteindelijk hoe we problemen in het leven oplossen.
Pleasers, perfectionisten, mensen met een laag zelfbeeld, mensen met sterk gevoel voor rechtvaardigheid komen vaker in een spagaat als het gaat om de uitdagingen van het leven. Ze geloven eerder dat het oplossen van problemen alleen hun taak is, ze zetten er nog een tandje bij, ze klagen niet, ze gaan door. Ze twijfelen eerder aan zichzelf dan aan anderen.
Zo doende komt het zo ver dat deze mensen blijven alsmaar doorgaan, draaiend op de druk van binnenuit, omdat hun eigen waardesysteem dat van hen vereist.
Het is makkelijk in te zien waarom ze zich niet terugtrekken of niet naar hulp vragen. Dat zouden ze als falen ervaren.
En falen is het laatste wat ze toe willen geven. Falen is ondenkbaar voor hen.
Zo blijven ze gewoon doorgaan, en ze negeren de signalen van hun lichaam.
Vanuit hun ego is er een zeer sterke drijvende kracht die hen in beweging houdt.
Het doel heiligt de middelen.
De taal van je lichaam
Wat ons naar de uitputting toe leidt is dat we de signalen van ons lichaam niet waarnemen. Ik heb hiervoor er nooit bij stilgestaan dat mijn lichaam überhaupt iets aan mij te vertellen heeft. Jij wel?
En toch is het zo.
Je kan je stresshoofdpijn of je strakke schouderspieren bijvoorbeeld vertalen als alarmbellen voor te veel belasting. Te veel hooi op je vork nemen, kunnen we zeggen.
Dus ook flink over je grenzen heen raken.
Het niet kunnen vertalen wat ons lichaam ons wil vertellen betekent ook natuurlijk dat we geen maatregelen kunnen nemen. En dat is juist onze gemiste kans.
Horen, begrijpen en luisteren naar de bedoelingen van ons lichaam zijn de voorwaarden om minder gemakkelijk in burn-out te belanden.
Grote beurt
Zie je wat hier dus niet tot zijn recht komt maar wat intrinsiek is aan de biologische stressreactie? De afwisseling tussen inzetten en ontspannen.
We kunnen simpelweg niet eindeloos doorgaan met ons in te spannen zonder gewichtige ontspanning te nemen.
We doen het toch en dan maken we werkelijk ons energievoorraad op.
Helpt het als ik zeg dat jouw auto ook beurten nodig heeft waar olie is ververst, koelvloeistof wordt aangevuld en enkele mankementen verholpen worden? Maar tijdens het uitvoeren van de beurt rijd je niet lekker 130 km/h op de snelweg, toch?
Zo werkt het ook voor ons, voor de mens. Je moet de tempo verlagen om de ruimte te maken aan herstel. Het is een systeem die twee standen heeft: aan of uit. Kan niet tegelijkertijd aan en uit zijn. Net als met je auto. Voor een beurt zet je je auto in de garage, de motor af en dan gaat de motorkap pas open voor onderhoud.
Nog een opmerking aan mijn kant betreft ontspannen.
Ik vind het jammer dat dit woord vooral geassocieerd is geraakt met wellness. Ontspannen is het waard om het weer in zijn waarde te herstellen.
Hij staat namelijk als tegenpool voor inspannen. Dus als we heilig geloven dat de mens bezig moet zijn dan mogen we gelijk ontspanning ook omarmen. En praktiseren.
Let’s relax!
Voor mij, vanuit het biologische stressreactie verhaal, lijkt het logisch dat na een resultaatgerichte inspanning een zorgeloze ontspanning de natuurlijke vervolg is.
Ontspanning is het doel niet, ontspanning maakt het mogelijk dat ons lichaam aan de reparatiewerkzaamheden toe kan komen en na een pittige inspanning weer alles herstelt. Dat allemaal in dienst van de volgende (zonder genade komende) uitdaging in het leven.
Ik weet dat wat ik hier beschreef niet alles omvattend is, dat het per individu altijd genuanceerder kan zijn. Maar hopelijk zet het je aan het denken. En dat je je kans grijpt en uitprobeert hoe het is als je het tempo mindert. En als alles wat langzamer draait dat je de stem van je lichaam begint te herkennen. En er achter komt wat het je te vertellen heeft. Voor je eigen gezondheid. Voor nu en in de toekomst.
Het is echt mogelijk, maar het is eerst nog erg onwennig.
Kleine stapjes maar.
Het is het zeker waard.
Hoe kijk jij naar ontspanning? Spreek je de taal van je lichaam? Luister je naar zijn berichten? Schrijf het in de comments hoe je ermee omgaat.